Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնը (ԳԱԿ) մայիսի 18-ին առցանց ձևաչափով ներկայացնում է 2020-ի Թանգարանների միջազգային օրվան նվիրված ծրագիր:Համաշխարհային պանդեմիայով պայմանավորված՝ 2020 թվականի մայիսի 18-ը՝ Թանգարանների միջազգային օրը, ամբողջ աշխարհում նշվում է առցանց ձևաչափով։

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թյան թան­գա­րան-ինս­տի­տու­տում նոր խմո­րում­ներ են հա­սու­նա­նում: «Հի­շում եմ և պա­հան­ջում» կար­գա­խո­սի վե­րա­նայ­ման փոր­ձն ըն­կր­կեց՝ հան­դի­պե­լով ընդ­վզ­ման ու բո­ղո­քի: Վեր­ջին նո­րու­թյուն­նե­րը թան­գա­րա­նա­յին ֆոն­դի վե­րա­նայ­մանն են վե­րա­բե­րում, ին­չը, ո­լոր­տից քա­ջա­տե­ղյակ ան­ձանց կար­ծի­քով՝ ա­պա­տե­ղե­կատ­վու­թյուն, թան­գա­րա­նա­յին կար­գի խախ­տում, հե­ռա­հար նպա­տակ­ներ է են­թադ­րում: Մեր զրու­ցա­կի­ցը պատ­մա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր, Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թյան թան­գա­րան-ինս­տի­տու­տի նախ­կին տնօ­րեն ՀԱՅԿ ԴԵ­ՄՈ­ՅԱՆՆ է:

Այ­սօր, հիմ­նա­հա­տակ ա­վեր­վե­լուց և դա­րեր շա­րու­նակ հո­ղի հաստ շեր­տով ծածկ­ված մնա­լուց հե­տո Զվարթ­նո­ցի վե­հա­շուք տա­ճա­րի քան­դա­կա­զարդ սյու­նե­րի պա­տա­ռիկ­նե­րին նա­յե­լիս ա­կա­մա ապ­շում ես մարդ­կա­յին ստեղ­ծա­գործ մտ­քի կա­տա­րե­լու­թյու­նից և հաս­կա­նում, թե ին­չու պատ­միչ­նե­րը հայ­կա­կան ճար­տա­րա­պե­տու­թյան և ոչ մի հու­շար­ձան չեն պատ­կե­րում այն­պի­սի հիաց­մուն­քով, ինչ­պես Զվարթ­նո­ցը։

«Ֆան­տաս­տիկ գե­ղեց­կու­թյու­նը» Այ­վա­զովս­կու «Փո­թո­րիկ» նկա­րում էր ար­տա­ցոլ­ված, ո­րը վրձ­նել էր ծո­վան­կար­չու­թյան հան­ճա­րը 1872-ին։ Եր­րորդ Հան­րա­պե­տու­թյան ոչ նախ­կին, ոչ էլ ներ­կա բարձ­րա­գույն կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը նման սխ­րանք չեն գոր­ծել, այն է` չեն գնել որևէ նշա­նա­վոր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն և չեն նվի­րա­բե­րել Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին պատ­կե­րաս­րա­հին, Սա­րյա­նի և Քո­չա­րի, Գոր­կու և Կո­ջո­յա­նի, Կա­լեն­ցի և այ­լոց թան­գա­րան­նե­րին։

«Ի­րա­տե­սի» հյու­րը դե­րա­սան, բե­մադ­րիչ ԺԻ­ՐԱՅՐ ԲԱԲԱ­ԶՅԱՆՆ է: Նրա գոր­ծու­նեու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րը շատ լայն են, նա ապ­րել և աշ­խա­տել է աշ­խար­հի տար­բեր եր­կր­նե­րում: Նաև հե­տաքր­քիր պատ­մու­թյուն ու­նի ար­վես­տա­գե­տի գեր­դաս­տա­նը: Այս հար­ցե­րին ենք մաս­նա­վո­րա­պես անդ­րա­դար­ձել մեր զրույ­ցի ըն­թաց­քում:

2018-ին քա­ղա­քա­կան վե­րա­դա­սա­վո­րում­նե­րը հե­ղա­փո­խու­թյուն ան­վա­նող մե­րօ­րյա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին հա­ճե­լի է լսել քծ­նող ու շո­ղո­քոր­թող ման­կա­վարժ­նե­րի դի­ֆի­րամբ­նե­րը՝ ուղղ­ված «անս­խա­լա­կան» կա­ռա­վա­րիչ­նե­րին:

Գի­տու­թյուն­նե­րը աշ­խար­հում շատ են և տա­րա­տե­սակ: Սա­կայն յու­րա­քան­չյուր գի­տու­թյուն իր ար­ժա­նի տեղն ու­նի աշ­խար­հում: Ինչ խոսք, կան գի­տու­թյուն­ներ` ֆի­զի­կա, մա­թե­մա­տի­կա, քի­միա, ո­րոնք ֆուն­դա­մեն­տալ դեր են խա­ղա­ցել և խա­ղում աշ­խար­հում և ա­ռանց այդ գի­տու­թյուն­նե­րի հնա­րա­վոր չէին լի­նի ոչ օ­դագ­նա­ցու­թյու­նը, ոչ տիե­զե­րագ­նա­ցու­թյու­նը և ոչ էլ այ­սօր աշ­խար­հին սպառ­նա­ցող կո­րո­նա­վի­րու­սը:

Ես մեծ վե­րա­պա­հում­ներ ու­նեմ այս մար­դու գոր­ծու­նեու­թյան հան­դեպ, ի մաս­նա­վո­րի՝ Գա­լուստ Գյուլ­բեն­կյա­նի նկատ­մամբ նրա վե­րա­բեր­մուն­քի առն­չու­թյամբ, ին­չը 1932 թ. հան­գեց­րեց ՀԲԸՄ նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նից նավ­թա­բիզ­նե­սի խո­շո­րա­գույն ներ­կա­յա­ցուց­չի հրա­ժա­րա­կա­նին: Բայց և չեմ կա­րող ան­տե­սել այն փաս­տը, որ Ա. Խան­ջյա­նին, խառն ու խր­թին, բռ­նաճն­շում­նե­րի պայ­ման­նե­րում նրա ցու­ցա­բե­րած խի­զա­խու­թյանն ենք պար­տա­կան, որ Կո­մի­տա­սի ա­ճյունն այ­սօր հանգ­չում է իր ա­նու­նը կրող պան­թեո­նում:

Այս օ­րե­րին, երբ մարդ­կանց մե­կու­սաց­նում են, հոր­դո­րում տա­նը մնալ ու գիրք կար­դալ, իշ­խա­նու­թյու­նը, ի մաս­նա­վո­րի` պատ­կան գե­րա­տես­չու­թյու­նը գո­նե տե­ղյա՞կ են, որ Հա­յաս­տա­նի թիվ մեկ գրա­պա­հո­ցը՝ Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նը, քա­ղա­քա­ցի­նե­րին ան­հա­սա­նե­լի է։ Գրա­դա­րա­նի կայ­քի աշ­խա­տան­քը մեկ շա­բա­թից ա­վե­լի է, ինչ խա­փան­ված է ու պատ­ճա­ռի մա­սին մի հո­դա­բաշխ բա­ցատ­րու­թյուն չի տր­վում։ Մինչ «պաշ­տո­նա­կան» պար­զա­բան­մանն անդ­րա­դառ­նա­լը, նախ հաս­կա­նանք, թե ի­րա­կա­նում ինչ է տե­ղի ու­նե­ցել։

Երբ Հայ­րե­նա­կան մեծ պա­տե­րազ­մի ա­վար­տից ա­միս­ներ անց` 1945 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րին ՊԵՐՃ ՍՈՂՈ­ՅԱ­ՆԸ հաղ­թա­նա­կած վե­րա­դար­ձավ հայ­րե­նի օ­ջախ Շի­րա­կի մար­զի Ար­թի­կի շր­ջա­նի Հայ­րե­նյաց գյուղ, փոք­րիկ­նե­րը ո­տա­բո­բիկ, ձյան հաստ շեր­տի վրա­յով քայ­լե­լով, հա­սել էին գյու­ղի ծայ­րը նրան դի­մա­վո­րե­լու։ Մինչև կյան­քի վեր­ջին օ­րը սր­տա­ռուչ այս տե­սա­րա­նը չջնջ­վեց պա­տե­րազ­մի վե­տե­րան Պերճ Թադևո­սի Սո­ղո­յա­նի հի­շո­ղու­թյու­նից։